Ventilatie
Ventilatie is essentieel voor een gezond binnenklimaat en om vocht uit een gebouw af te voeren. Wanneer de kierdichting van een pand is verbeterd, verdient de ventilatievoorziening dan ook extra aandacht.
Ventilatie kan op een natuurlijke wijze plaats vinden en/of aangestuurd worden door een inblaas en/of afzuigunit. Volledig natuurlijke ventilatie is het meest eenvoudig en minder kostbaar dan volledig mechanische ventilatie. Een nadeel van natuurlijke ventilatie is dat het minder goed gecontroleerd is. Bij volledig mechanisch is de aan- en afvoer van lucht geregeld. Er wordt dan gesproken over een gebalanceerd ventilatiesysteem. Een nadeel van volledig mechanische ventilatie daarentegen is dat een bewoner minder invloed heeft op de ventilatie en dat de systemen onderhoud behoeven.
In gebieden met een hogere geluidsbelasting is een natuurlijke ventilatievoorziening vaak gekoppeld aan een zogenaamde suskast. Een suskast is een voorziening om het geluid van buiten te reduceren.
Een nadeel van ventilatie is dat het tot energieverlies leidt, immers de verwarmde lucht wordt afgevoerd ten behoeve van verse koude lucht. Om dit te voorkomen kunnen volledig mechanische systemen gekoppeld worden aan een Warmte Terug Win systeem, een zogenaamde WTW, waarbij de uitgaande lucht de inkomende lucht verwarmt in een warmtewisselaar. Deze systemen zijn tot dusverre relatief kostbaar.
Er is een keuze te maken tussen:
Centrale ventilatiesystemen
Bij een centraal ventilatiesysteem vindt de afvoer van lucht in de regel plaats via het dak. In tegenstelling tot een ventilatiesysteem per ruimte waarvoor roosters in de gevels noodzakelijk zijn, is deze oplossing vaak minder hinderlijk zichtbaar. Toch zijn nieuwe luchtafvoeren niet wenselijk bij daken die prominent in het zicht liggen en zou de voorziening beter kunnen worden opgenomen in rookkanalen die niet meer in gebruik zijn of worden toegepast in dakvlakken die minder in het zicht vallen. Een andere optie is om te kijken of via dakkapellen een niet in het oog springende aan- en afvoer is te realiseren.
Een andere mogelijkheid is een unit in een kelder te plaatsen die voorzien is van (eventueel nieuw aan te brengen) koekoeken. Hier kan dan de aan- en afvoer worden gerealiseerd. Een groot nadeel bij bestaande koekoeken is dat het ten koste gaat van de lichttoetreding. Een eventueel nieuw aan te brengen koekoek zal een bescheiden omvang moeten hebben en is overwegend niet gewenst bij gevels grenzend aan openbaar gebied.
Een nadeel van een centraal ventilatiesysteem is dat er luchtkanalen door het hele pand moeten worden aangebracht. Daar tegenover staat het voordeel dat het systeem minder geluid produceert dan afzonderlijke ventilatie-units per ruimte.
Aandachtspunt:
- Bij beschermde monumenten kunnen nieuwe ventilatiekanalen de aanwezige interieurwaarden aantasten. Monumenteninstanties eisen dan ook dat een nieuw kanaal geen gevolgen mag hebben voor het historisch casco of de aanwezige interieurwaarden. In veel gevallen kunnen bestaande rookkanalen gebruikt worden voor het aanbrengen van ventilatiekanalen. Een nadeel is echter dat het rookkanaal dan niet meer als rookgasafvoer kan worden gebruikt.
Decentrale ventilatiesystemen
Ventilatie-units kunnen per ruimte tegen een buitenmuur worden geplaatst, vaak in combinatie met speciale radiatoren. Naast warmteterugwinning wordt de inkomende lucht direct bijverwarmd. De voorziening vraagt om in- en uitblaasroosters in de buitengevel. Aangezien roosters detonerende elementen zijn staan monumenteninstanties ze meestal alleen toe bij gevels zonder beeldkwaliteit en/of monumentale waarden.
Een nadeel van het systeem is dat het geluid produceert. Een voordeel is dat er geen luchtkanalen nodig zijn.
Volledig mechanische (gebalanceerde) ventilatie
Een volledig mechanisch ventilatiesysteem wordt doorgaans gekoppeld aan een Warmte Terug Win systeem (WTW.) De aan- en afvoer van de lucht is daarbij mechanisch geregeld waarbij de inkomende ventilatielucht wordt voorverwarmd met de uitgaande lucht. Voor de zomer is wel een zogenaamde bypass aan te bevelen, die voorkomt dat de verse buitenlucht door de af te voeren lucht wordt voorverwarmd. Het is tevens van belang dat het ventilatiesysteem regelmatig wordt onderhouden om het binnenklimaat gezond te houden. lees meer
Er is een onderscheid te maken tussen:
Mechanische ventilatie via het dak
Bij een mechanische ventilatie via het dak wordt een luchtkanaal door het dak aangebracht. In tegenstelling tot ventilatievoorzieningen in ramen en gevels is deze oplossing vaak minder zichtbaar. Bij daken die prominent in het zicht liggen is deze oplossing echter ook minder wenselijk. Mogelijk kan de voorziening worden opgenomen in rookkanalen die niet meer in gebruik zijn of in dakvlakken die minder in het zicht liggen.
Aandachtspunt:
- Bij beschermde monumenten kunnen nieuwe ventilatiekanalen de aanwezige interieurwaarden aantasten. Monumenteninstanties eisen dan ook meestal dat een nieuw kanaal geen gevolgen mag hebben voor het historisch casco of de aanwezige interieurwaarden. In veel gevallen kunnen rookkanalen gebruikt worden voor het aanbrengen van ventilatiekanalen. Een nadeel is echter dat het rookkanaal dan niet meer als rookgasafvoer kan worden gebruikt.
Ventilatoren in gevels
Voor de mechanische ventilatie via de gevel is een gemetselde ventilatievoorziening te beperkt voor de noodzakelijke luchtaanvoercapaciteit zodat vaak een rooster moet worden toegepast. Roosters zijn echter detonerende elementen waardoor ze doorgaans alleen mogen worden toegepast bij gevels zonder beeldkwaliteit en/of monumentale waarden.
Ventilatoren in ramen
Vaak worden de ventilatoren in bovenlichten geplaatst. De ventilatoren zijn echter detonerende elementen waardoor ze doorgaans alleen op locaties zonder beeldkwaliteit en/of monumentale waarden mogen worden toegepast.
Combinatie van mechanische en natuurlijke ventilatie
Bij de combinatie van mechanische en natuurlijke ventilatie wordt de lucht in een vertrek mechanisch afgezogen (onderdruk) of ingeblazen (overdruk). Door de onder- of overdruk die ontstaat, wordt de lucht via ventilatieroosters natuurlijk aan- of afgevoerd. Mechanische ventilatie kan plaats vinden via o.a. ventilatoren in het glas van ramen, de buitengevel en meest voorkomend, via het dak. Mechanische afzuiging is de meest voorkomende vorm van mechanische ventilatie bij woonhuizen. Voor de toepasmogelijkheden van ventilatieroosters voor de natuurlijke aan- of afvoer zie Natuurlijke ventilatie
Er is een onderscheid te maken tussen:
Ventilatie via dak
Natuurlijke ventilatie via het dak is vaak te realiseren door een ventilatievoorziening aan te brengen in een leidingschacht of via een rookkanaal dat niet meer in gebruik is.
Voor zolders kan in het dakbeschot een ventilatierooster worden aangebracht; bij een pannendak kan dit door middel van een ventilatiepan. Bij leien daken kan gedacht worden aan een zogenaamde monnikskap. Een andere optie is een ventilatiekanaal door het dak aan te leggen. Bij daken die prominent in het zicht liggen, is deze laatste oplossing echter minder wenselijk.
Gevels met beperkte of geen monumentale waarden
Wanneer een gevel geen hoge materiële waarde vertegenwoordigt en het belang voor de beeldkwaliteit minder hoog is kan aan de buitenzijde van de gevel een gemetselde rooster worden aangebracht d.m.v. het plaatsen van verticale bakstenen met daartussen open stootvoegen; aan de binnenzijde kan een rooster worden geplaatst.
Bij negentiende-eeuwse en vroeg twintigste-eeuwse panden kunnen gietijzeren ronde roosters voor een geboord ventilatiekanaal, bijvoorbeeld ter hoogte van de vloerconstructie, een bevredigende oplossing bieden. Aan dergelijke kanalen zijn vaak eenvoudig suskasten te koppelen.
Wanneer een gevel niet monumentaal is en niet van belang voor de beeldkwaliteit kunnen zonder problemen ventilatieroosters in de gevel worden aangebracht.
Gevel met hoge monumentale waarden
Bij dit soort gevels kan de waarde zowel in het beeld als in het materiaal liggen. Het aanbrengen van ventilatievoorzieningen in monumentale gevels wordt door monumenteninstanties doorgaans niet toegestaan. De ventilatie dient op een andere manier tot stand te komen.
Klik hier voor andere opties
Ventilatie via gevel
Natuurlijke ventilatie via de gevel
Deur zonder monumentale waarden of beeldkwaliteit
Bij deuren zonder monumentale waarden of beeldkwaliteit kunnen ventilatieroosters in de deur of in de glassponning van de deur worden aangebracht. Wanneer een gebruiker van binnen geen zicht wilt hebben op roosters in de glassponning van de deur, behoren de oplossingen als genoemd bij Deur van belang voor de beeldkwaliteit ook tot de mogelijkheden.
Deur van belang voor de beeldkwaliteit
Bij deuren die van belang zijn voor de beeldkwaliteit is het mogelijk om in de bovendorpel een bescheiden sleuf met een welkapje en een rooster aan de binnenzijde aan te brengen. Eventueel kan ook een bescheiden rooster (mits niet hinderlijk zichtbaar) in de onderzijde van de deur worden aangebracht.
Deur met monumentale waarden
Het aanbrengen van een ventilatievoorziening in een monumentale deur wordt door monumenteninstanties doorgaans niet toegestaan. De ventilatie dient op een andere manier tot stand te komen.
Klik hier voor andere opties
Ventilatie via deur
Ventilatie via deur:
Ventilatie bij voorzetramen
Bij de toepassing van een voorzetraam kan de ventilatie in de regel niet via het raam plaats vinden. Bij ventilatie kan immers warme binnenlucht infiltreren waardoor condensvorming kan optreden in de ruimte tussen het oorspronkelijke buitenraam en het binnenvoorzetraam. De ventilatie zal plaats moeten vinden via ventilatiekanalen of muurventilatieroosters.
Klik hier voor andere opties.
Ventilatie bij stalen ramen zonder monumentale waarden of beeldkwaliteit
Bij stalen ramen zonder monumentale waarde of beeldkwaliteit kunnen ventilatieroosters in de glassponning worden aangebracht. Wanneer een gebruiker van binnen geen zicht wilt hebben op roosters in het raam, zijn er geen alternatieven.
Ventilatie bij stalen ramen van belang voor de beeldkwaliteit
Bij stalen ramen van belang voor de beeldkwaliteit wordt het aanbrengen van ventilatieroosters in de glassponning door monumenteninstanties doorgaans niet toegestaan. Er bestaan geen andere mogelijkheden om een ventilatievoorziening aan te brengen. De ventilatie dient op een andere manier tot stand te komen.
Klik hier voor andere opties.
Ventilatie bij stalen ramen met monumentale waarden
Het aanbrengen van ventilatieroosters in de glassponning van monumentale stalen raam wordt door monumenteninstanties doorgaans niet toegestaan. Er bestaan geen andere mogelijkheden om een ventilatievoorziening aan te brengen. De ventilatie dient op een andere manier tot stand te komen.
Klik hier voor andere opties.
Ventilatie bij stalen ramen
Stalen ramen
Ventilatie bij schuiframen zonder monumentale waarden of beeldkwaliteit
Bij schuiframen zonder monumentale waarden of beeldkwaliteit is het mogelijk om ventilatieroosters in de glassponning aan te brengen. Wanneer een gebruiker van binnen geen zicht wilt hebben op roosters in het raam, behoren de oplossingen van Ventilatie bij schuiframen van belang voor de beeldkwaliteit ook tot de mogelijkheden.
Ventilatie bij schuiframen van belang voor de beeldkwaliteit
Bij schuiframen van belang voor de beeldkwaliteit kan ter hoogte van de wisseldorpel in de bovendorpel van het onderraam een ventilatievoorziening worden aangebracht in de vorm van een sleuf met een schuifrooster. Wanneer het schuifraam permanent dicht is gezet, kan er ook voor worden gekozen om aan de bovenzijde bij de wissellat een rooster te plaatsen.
Suskasten kunnen gezien hun omvang en aantasting van de beeldkwaliteit niet goed worden gecombineerd met bovengenoemde oplossing. Wel bestaat de mogelijkheid om bij ramen met enkel beeldwaarde een ventilatiesleuf tussen het kozijn en het bovenlicht aan te brengen met daarachter een suskast.
Ventilatie bij schuiframen met monumentale waarden
Het aanbrengen van een ventilatievoorziening in een monumentaal raam wordt door monumenteninstanties doorgaans niet toegestaan. De ventilatie dient op een andere manier tot stand te komen.
Klik hier voor andere opties.
Ventilatie bij schuiframen in hout
Schuiframen in hout
Ventilatie bij draairamen zonder monumentale waarden of beeldkwaliteit
Bij deze ramen is het mogelijk om ventilatieroosters in de glassponning aan te brengen. Wanneer een gebruiker van binnen geen zicht wilt hebben op roosters in het raam, behoren de oplossingen van Ventilatie bij draairaam van belang voor de beeldkwaliteit tot de mogelijkheid.
Ventilatie bij draairamen van belang voor de beeldkwaliteit
Bij draairamen van belang voor de beeldkwaliteit kan in de bovendorpel van het raam of bovenlicht een ventilatievoorziening worden aangebracht in de vorm van een sleuf met een schuifrooster.
Suskasten kunnen gezien hun omvang en aantasting van de beeldkwaliteit niet goed worden gecombineerd met bovengenoemde oplossing. Wel bestaat de mogelijkheid om bij ramen met enkel beeldwaarde een ventilatiesleuf tussen het kozijn en het bovenlicht aan te brengen met daarachter een suskast.
Ventilatie bij draairamen met monumentale waarden
Het aanbrengen van een ventilatievoorziening in een monumentaal raam wordt door monumenteninstanties doorgaans niet toegestaan. Ventilatieroosters in het glas behoren door hun ontsierend effect, ook meestal niet tot de mogelijkheden. De ventilatie dient op een andere manier tot stand te komen.
Klik hier voor andere opties.
Ventilatie bij draairamen in hout
Draairamen in hout:
Ventilatie via raam
Ventilatie via raam
Natuurlijke ventilatie
Natuurlijke ventilatie vindt plaats via roosters en eventueel via kieren en naden. De laatste is echter volledig ongecontroleerd kan daardoor tot tocht en onnodig energieverlies leiden.